Post by dirkPost by DirkJanPost by dirkWeet je ook waarom dat zo is (die populariteit in eigenlijk alleen
maar Nederland)?
Ik kwam daar pas later achter. Ik dacht dat het
gehoord werd als een internationaal hoogstaand meesterwerk.
Maar het buitenland schijnt het maar matig te kennen.
Maar waarom? Ik gaf al eerder aan dat ik dacht dat
dat mogelijk door de verwantschap komt tussen de
Duitse en Nederlandse cultuur. Maar daar krijg ik geen
punten voor.
Het werk zou dan in Duitsland nog populairder moeten zijn.
(Of in Argentinië misschien.)
Niet noodzakelijk. Het gaat om een verklaring waarom
het in Nederland populair werd. Daar kan een taal- en
cultuurlink in zitten.
Post by dirkPost by DirkJanDan moet ik nadenken en kom ik tot het antwoord
dat Mengelberg het populair heeft gemaakt.
Het was eerder deze week onderwerp van gesprek op de radio (ik dacht in
Viertakt). Maar de geleerde daar wist het ook niet. Hij voerde o.a. het
verschijnsel ontkerkelijking aan - door een maal per jaar naar de Mattheus te
luisteren zou men wellicht het ontbreken van kerkbezoek gedurende de rest van
het jaar denken te compenseren, was het idee.
En nog wat gissingen.
Dat zie ik niet zo 1 2 3. Gissingen.
Post by dirkMaar de populariteit in _Nederland_ verklaar je er niet mee.
Er werd ook nog vermeld dat men in Duitsland doodleuk in de zomer ergens een
halve Mattheus uitvoerde; iets wat in Nederland eigenlijk ondenkbaar is.
Iemand als Mengelberg kan een factor geweest zijn. Maar hij kon - als hij dat
inderdaad deed - alleen een traditie vestigen als het iets betrof dat ook echt
aansloeg. En het schijnt dus juist in Nederland enorm aangeslagen te zijn, maar
elders niet.
Als ik mijzelf neem, dan was ik werkelijk onbevooroordeeld
toen ik het de eerste keren beluisterde. Het ging me echt om
de muziek, net als met andere werken waarbij niet wordt gezongen.
Maar de Mattheus is juist met een belangrijke rol voor de
zangers en de koren; voor de menselijke stem. En in de Duitse
taal die ik goed beheerste en waar ik ook belangstelling voor
had. Het zal een combinatie zijn van factoren, maar voor mij
geldt primair de artistieke en muzikale waarde.
Ik heb nog even gegoogeld op Mathheus en Mengelberg en
kwam op een lemma uit van Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Matth%C3%A4us_Passion
Uitvoeringen
Het stuk wordt in de passietijd opgevoerd; in Nederland is mede door
Willem Mengelberg in Amsterdam en de Nederlandse Bachvereniging in
Naarden een grote Matthäus-traditie ontstaan.
Matthäus in Amsterdam
Op 8 april 1899 voerde Willem Mengelberg voor het eerst met het
Concertgebouworkest de Matthäus uit, maar niet als eerste in Nederland.
Dat was in Rotterdam in 1870 onder leiding van Woldemar Bargiel.
Vier jaar later was de Amsterdamse première (Toonkunstkoor en het Parkorkest,
onder Johannes Verhulst). Mengelberg pakte het grootschalig aan, met een
groot orkest en koor (450 mensen), met een romantisch orgel, klarinetten in
plaats van oboe da caccia en oboe d'amore, een piano in plaats van basso
continuo, en zonder luit of viola da gamba. Hij kortte ook het stuk sterk in,
zoals Mendelssohn, de man die de Matthäus weer op het repertoire zette, al had gedaan.
Mengelbergs aanpak lokte gemengde reacties uit: vooral het grote koor riep
bezwaren op - maar een traditie was wel gevestigd. Mengelberg bleef overigens
naar variaties zoeken op het gebied van stuk en de bezetting. De opname van de
uitvoering op Palmzondag 1939 geeft in ieder geval iets weer van zijn opvattingen.
Matthäus in Naarden
Op Goede Vrijdag 14 april 1922, 's middags om twee uur, werd voor het eerst
de Matthäus Passion in de Grote Kerk van Naarden uitgevoerd onder de eerste
dirigent, Johan Schoonderbeek. De opvoering in Naarden werd een traditie.
Het gebeurde in een tijd dat Willem Mengelberg in Amsterdam furore maakte
met zijn meer romantische en flink gecoupeerde uitvoeringen van de Matthäus
Passion in het Concertgebouw, met koren van wel 450 mensen. De eerste daad
van de Nederlandse Bachvereniging was dan ook juist de vrijwel complete versie
ten gehore te brengen.
De Matthäus in Naarden zou in de loop der jaren steeds meer de ontwikkelingen
in de oude-muziekpraktijk volgen. Maar aanvankelijk waren de verschillen tussen
Amsterdam (Mengelberg) en Naarden (dirigent Anthon van der Horst) niet zo groot
omdat gebruik werd gemaakt van dezelfde musici (Concertgebouworkest) en solisten.
Vanaf 2005 streeft de huidige dirigent naar een nog oorspronkelijker en beperkter bezette
uitvoering.
Nederlandse Matthäus
In 2006 is een Nederlandstalige versie van de Matthäus Passion verschenen.
Deze is door Jan Rot hertaald. Rot heeft hier vijf jaar aan gewerkt. De Passie werd
uitgevoerd door het Residentie Orkest, Het Residentie Bachkoor en het Haags
Matrozenkoor onder leiding van Jos Vermunt. De eerste uitvoering, in de Dr. Anton
Philipszaal in Den Haag, was een groot succes en leverde een staande ovatie van
twintig minuten op. Ook de dichter Jan Engelman maakte een vertaling van de
Matthäus Passion, maar deze vertaling kreeg weinig waardering.
Conventies
In Amsterdam is de gewoonte ontstaan na de uitvoering niet te applaudisseren
vanwege de religieuze sfeer van het stuk - na een kerkdienst klapt men nu eenmaal niet.
Deze traditie wordt wel steeds meer doorbroken, wat volgens velen afbreuk doet aan
het speciale van de gelegenheid.
Bij de publieke omroepen is de conventie ontstaan geen delen van de Matthäus uit te
zenden (er is vaak wel een integrale uitzending in de lijdenstijd). Een commerciële zender
als Classic FM houdt zich daar niet aan, en dat roept soms verzet op."
DJ
